Onder leiding van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren wordt hard gewerkt aan het opzetten van beroepsregisters voor po-, vo- en mbo-leraren. Dat moet in 2011 zijn beslag krijgen. Geregistreerde leraren verplichten zich aan nascholings­cursussen deel te nemen. Maar gelden er nog extra voorwaarden om geregistreerd te worden en geregistreerd te blijven? Eind vorig jaar werd een SBL-conferentie voor po-leraren gehouden. In overgrote meerderheid spraken ze zich uit voor de stelling dat er ‘een paragraaf Beroepsethiek’ in het lerarenregister moet worden opgenomen. Als voorwaarde voor registratie geldt dan, neem ik aan, dat je deze ethische paragraaf onderschrijft.
Er rijzen hier twee vragen. (a) Wordt dat een ethische beginselverklaring of een gespecificeerde gedragscode? Leraren Lichamelijke Opvoeding pleitten op de conferentie voor een concrete gedragscode: ‘Tegenwoordig durven ze geen leer­ling meer aan te raken omdat volledig onduidelijk is wat wel en wat niet mag volgens geldende opvattingen. Daarom is het goed dit vast te leggen.’ (b) Worden er ook tuchtrechtelijke procedures opgezet om leraren uit het register te schrap­pen als ze zich niet aan de gedragscode houden? Er zijn tot nu geen voornemens in die richting bekend.
Toch is op dit punt uiterste waakzaamheid geboden. Als er eenmaal een ethische paragraaf is ingevoerd, is het geen grote stap meer om deze uit te bouwen tot een gedragscode met tuchtrechtelijke sancties. Men kan tegenwerpen dat zo’n ont­wik­keling weinig pausibel is, maar men vergeet dat niet alleen de beroepsverenigingen van leraren (als dragers van het registratiesysteem), maar ook de vakbonden (als bestuursleden van SBL), de rijksoverheid (als subsidiegever voor het registratie­systeem) en de werkgeversorganisaties (als ‘afnemers’ van geregistreerde leraren) een dikke vinger in de pap hebben. De beroepsregistratie kan dus een speelbal van onderwijspolitieke machinaties worden. Voordat je het weet, kom je in de buurt van de General Teaching Council for England, waar van geregistreerde leraren geëist wordt dat ze van onbesproken gedrag zijn. Ik ben een groot voorstander van ethische codes die richting geven aan het professionele handelen, maar de toepassing van sancties moeten we liever aan de werkgever en aan de strafrechter overlaten. De beroepsverenigingen moeten zich niet voor dat karretje laten spannen.