onderwijsethiek.nl

Vorige week schreef ik een recensie over het boek Gezagsdragers. In het slothoofdstuk van het boek geven de redacteuren een overzicht van factoren die kunnen bijdragen aan de legitimering van de gezagsuitoefening van bijvoorbeeld politieagenten en leraren. Daar moest ik aan denken toen ik vandaag in het AD de ingezonden brief van een hondebezitter las. Hij laakt dat twee politieagenten te paard een portie vijgen op het wegdek produceer­den en niet de moeite namen af te stijgen om deze paarde­poep conform de plaatselijke APV in een plastic zakje te doen. Dit plastische voorbeeld illustreert een belangrijke factor in de burgerlijke aanvaarding van gezagsuitoefening: een integere gezagsdrager geeft het goede voorbeeld en houdt zich dus zelf aan de normen die hij jegens de burgers behoort te handhaven. Getransponeerd naar het onderwijs: een integere leraar die leerlingen meent te moeten straffen als ze hem beledigen, ondergraaft zijn gezag als hij zichzelf beledi­gingen jegens leerlingen permitteert. En wat te denken van een klassikale ordehandhaver die zelf de goede orde verstoort door leerlingen de helft van de les op zijn eigen vakantieherinneringen te trakteren?
Dat brengt mij op een tweede factor: gelijke monniken gelijke kappen. Er was eens een parkeerwachter, een gemeentelijke gezagsdrager dus. Hem was te verstaan gegeven dat de gemeente het niet op prijs stelt als hij gemeentebestuurders en -ambte­naren wegens foutparkeren op de bon slingert. Er waren dus rangen en standen. Gewone burgers kregen een bon, maar mensen van de gemeente gingen vrijuit. Door dergelijke partijdigheid ondergraaft men de bereidheid van burgers om gezags­uitoefening zonder morren te aanvaarden: een integere gezagsdrager oefent zijn bevoegdheden zonder aanzien des persoons uit. Zo zal een integere leraar eveneens het gelijkheidsbeginsel respecteren. Als leerlingen de schoolregels overtreden, is het in strijd met hun rechtsgevoel als hij sommigen streng aanpakt en anderen ontziet.
Niemand staat boven de wet. Integer handelen — zelf het goede voorbeeld geven en gelijke gevallen gelijk behandelen — is een essentiële voorwaarde voor de legitimering van gezagsuitoefening. Dat blijft in het boek Gezagsdragers onderbelicht.