Mag hij dat zomaar?

Dat thema keert telkens weer terug op het forum Goeie Vraag. Bijvoorbeeld (21/11/2011): mag hij (zij) me komende vrijdag het achtste uur laten nablijven als hij vandaag heeft vastgesteld dat ik mijn huiswerk niet af heb? Is de leraar opper­machtig en zijn wij leerlingen rechteloos? Bestaan er geen wets- of schoolregels die zijn beslissingsruimte begrenzen? Mag hij deze maatregel zomaar nemen terwijl nergens met zoveel woorden is bepaald dat hij daartoe bevoegd is? Kan ik daartegen bezwaar of beroep aantekenen en wat zijn dan geldige gronden? Of kan er in extreme gevallen reden zijn een klacht tegen hem in te dienen?
Vaak beantwoordt men zulke Goeie Vragen met de dooddoener dat de leraar het beste met de leerlingen voorheeft. Zeker in dit concrete geval: hij wil dat je je achter­stand zo snel mogelijk inloopt en hij heeft tijd vrijgemaakt om je daarop te contro­leren (en om je, waar nodig, te helpen). Maar dan gaat men voorbij aan het feit dat dergelijke maatregelen vaak mede als straf bedoeld zijn. De zwaarte van de straf moet in redelijke verhouding staan tot de ernst van het vergrijp; geen straf zonder schuld; en geen straf zonder achterliggende ‘strafwet’. Ook gaat men voorbij aan het ideaal van evenwichtige belangenafweging. Als hij het beste met de leerling voorheeft, moet de leraar diens belangen zorgvuldig in beschouwing nemen. Moet de docent in zijn beslissing meewegen dat de leerling vrijdagmiddag na het zesde uur vrij heeft, dat hij naar gitaarles moet, of dat hij al de hele week met een zware verkoud­heid te kampen heeft?
Eigenlijk zijn zulke Goeie Vragen verkeerd geformuleerd. Leerlingen willen niet alleen weten waartoe de leraar juridisch gerechtigd is, maar ook wat in het licht van de beroepsethiek van hem (haar) verwacht mag worden. Zij willen inzage in de ethische beroepscode van leraren, maar die staat nergens op papier.