Van bestuurders van hogeronderwijsinstelingen mag worden verwacht dat ze niet slechts integer, maar in alle opzichten ‘gewetensvol’ handelen. In het kwartaalblad Th&ma Hoger Onderwijs (2019-3) wordt deze stelling verdedigd door Stavros Zouridis, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit Tilburg. Van onkreukbaar handelen (negatieve integriteit) spreekt hij als de actor afziet ‘van onbehoorlijk en ongeoorloofd gedrag’ (strafbare plichtsverzaking) in het licht van de regels die voor de uitoefening van zijn of haar functie gelden. Met gewetensvol handelen (positieve integriteit) bedoelt Zouridis het gedrag van een instellingsbestuurder die zich niet alleen onkreukbaar toont maar zich ook door ‘hogere en striktere morele normen’ laat leiden, waaronder normen die te maken hebben met de kwaliteit van het onderwijs [i.p.v. de uitsluitende focus op (…) studentenaantallen en geld], met deugdelijk onderzoek [i.p.v. tellen van publicaties]’ en ‘met een langetermijnperspectief [i.p.v. het bestuurlijk opportunisme van kortetermijndoelen].’ Het gaat tevens om normen die te maken hebben met ‘excellente organisaties [i.p.v. gebureaucratiseerde organisaties]’ en met ‘professionele sturing’ [i.p.v. bureaucratische sturing].
In een eerder blogbericht (22/5/2012) heb ik het onderscheid tussen integer handelen enerzijds en gewetensvol/toegewijd handelen anderzijds trachten uit te werken. Daarbij mikte ik niet op het handelen van instellingsbestuurders in het hoger onderwijs maar op dat van rank-and-file leraren in het voortgezet onderwijs. En ik kwam niet op een eenvoudige dichotomie maar op een 2×5-tabel uit, want het onderscheid tussen integer en gewetensvol/toegewijd handelen krijgt een andere inhoud, al naargelang de referentiegroep die door de leraar of docent gekozen wordt:
Ref.1: de school waar ik werk (het bedrijfsbelang)
Ref.2: mijn professionele beroepsgroep (het belang van onze leerlingen/cliënten)
Ref.3: mijn vakbond of gilde (onze belangen als collega’s/gildebroeders)
Ref.4: mijn leefgemeenschap/samenleving (onze belangen als leden/burgers)
Ref.5: ik als zelfstandige mens (mijn eigen doelen, behoeften en belangen)