Universiteiten hebben niet alleen als wettelijke opdracht onderwijs te verzorgen en onderzoek te doen, maar ook kennis over te dragen ten behoeve van de maatschappij. In 2005 heeft het ministerie van OCW een beleidslijn uitgezet waarin gefocust werd op één aspect daarvan, namelijk de valorisatie van onderzoek. De universiteiten moesten het economische en maatschappelijke nut van hun onderzoeksinspanningen vergroten en daarover jaarlijks verantwoording afleggen. In 2013 publiceerde de vereniging van universiteiten (VSNU) een ‘Keuzemenu valorisatie-indicatoren’ om orde te scheppen in die jaarlijkse verantwoording.
Zo hebben de universiteiten zich in de loop der jaren ontwikkeld tot Science Parcs waar zij kennis vastleggen in octrooien en licenties en waar zij nieuwe bedrijvigheid creëren. Binnen de faculteiten wordt het innovatieve ondernemingsklimaat aangemoedigd en er zijn landelijke richtsnoeren opgesteld hoe een ondernemende universiteit moet omgaan met medewerkers die in werktijd iets nieuws hebben uitgevonden en nu voor zichzelf willen beginnen om hun uitvinding te gelde te maken. Eén van de constructies is dat de universiteit aandelen verwerft in het bedrijf van de startende medewerker.
Maar hoe zit het als studenten in het kader van hun studie iets nieuws uitvinden? De universiteit zou daar graag een graantje van mee pikken, maar in juridisch en ethisch opzicht zitten daar nogal wat haken en ogen aan. In de eerste plaats rijst de juridische vraag op basis waarvan de universiteit (een deel van) de intellectuele eigendom zou kunnen opeisen. En in de tweede plaats is de universiteit gebonden aan het ethische uitgangspunt dat zij, als professionele onderwijsorganisatie, haar student behoort te ondersteunen bij het inrichten van zijn studie- en beroepsloopbaan en zijn belangen dus voorop behoort te stellen. Zij maakt zich schuldig aan belangenverstrengeling als zij tegelijkertijd een valorisatiedeal met hem probeert te sluiten waarbij zij zich niet laat leiden door de belangen van deze student maar door haar eigen belangen en door de belangen van de ‘BV Nederland’. De VSNU is nu bezig om een richtsnoer op te stellen hoe de instellingen met uitvindingen van studenten (en met dit rolconflict?) zouden moeten omgaan.
Bronnen: Motie Wiersma/Bruins (7/11/2019), Nieuwsbericht NOS (6/1/2020a, 6/1/2020b), Reacties UT en TUD (6/1/2020, 7/1/2020), Kamervragen Wiersma (7/1/2020)
4 reacties op “Belangenverstrengeling binnen Academia”
schreef:
Die beleidslijn van het centrum-rechtse kabinet Balkenende-II, gericht op de valorisatie van wetenschappelijk onderzoek, was neergelegd in een brief d.d. 27/1/2005 aan de universitaire colleges van bestuur, ondertekend door de beide bewindslieden van OCW: Maria van der Hoeven (Minister) en Mark Rutte (Staatssecretaris Hoger Onderwijs).
schreef:
Wat zijn de professionele verplichtingen van onderwijsprofessionals jegens hun studenten (of van een professionele onderwijsorganisatie jegens haar studenten)?
1. No harm: Gij zult zorgvuldig handelen jegens uw studenten en hun geen schade toebrengen. Voorbeeld: de faculteit dient te voorkomen dat afgenomen tentamens achteraf wegens gelekte voorkennis ongeldig moeten worden verklaard.
2. Algemene zorgplicht: Binnen uw mogelijkheden, zult gij uw studenten voor schade behoeden. Voorbeeld: de faculteit dient ervoor te zorgen dat studenten hun laboratoriumwerk op een veilige manier kunnen en zullen verrichten.
3. Professionele zorgplicht: Binnen uw mogelijkheden, zult gij de belangen (in casu leer- en loopbaanbelangen) van uw studenten dienen.
schreef:
De Nijmeegse webkrant Ans-online (10/1/2020) bericht over de verhoudingen binnen de Radbouduniversiteit.
schreef:
Minister Van Engelshoven heeft de Kamervragen van Dennis Wiersma beantwoord (31/1/2020).
UPDATE 1: Wiersma had meer noten op zijn zang (14/2/2020), maar de minister heeft nu ook zijn vervolgvragen beantwoord (6/3/2020).
UPDATE 2: Inmiddels heeft OCW (3/4/2020) ook bericht hoe het met de uitvoering van de motie Wiersma/Bruins (35300-VIII-43) gesteld is.
UPDATE 3: Minister Van Engelshoven heeft geantwoord op nadere vragen van de Kamercommissie OCW (23/4/2020).
UPDATE 4: De Kamerleden Wiersma en Bruins hebben op 4/6/2020 opnieuw een motie ingediend en deze kreeg zeer brede steun van de Kamer. De TU Eindhoven belooft haar procedure aan te passen: aankomende studenten hoeven niet meer een verklaring te ondertekenen waarin ze bij voorbaat afstand doen van hun rechten (Cursor 11/6/2020).
UPDATE 5: De VSNU bericht (24/9/2020) dat er duidelijke richtlijnen zijn opgesteld in de vorm van een Addendum op het bestaande Richtsnoer.