Het Nederlandse onderwijsbestel wordt geregeerd door schoolcijfers en diploma’s. In het juli­nummer van het AOb-Onderwijsblad wijst Sanne van Sadelhoff op pogingen in het middelbaar onderwijs om het aantal schoolcijfers over het schooljaar heen terug te dringen en meer nadruk te leggen op formatieve interventies: aan welke dingen moet je de komende weken nog extra werken om dit trimester op schema te blijven? In vorige blogberichten (28/9/2011, 6/5/2018, 4/5/2019) werd op dat zelfde thema geborduurd, waarbij soms ook (als neventhema) de formatieve functie van summatieve toetsen naar voren komt.
In het AOb-artikel wordt de leerling minder vaak afgerekend met een cijfer-dat-meetelt-voor-het-eindrapport, maar cijfers worden niet afgeschaft. Dat gaat dus niet zo ver als het model van Mastery Learning (beheersingsleren) dat door B.S. Bloom geïntroduceerd is. In dat model wordt de formatieve toetsing voortgezet totdat de leerling het onderwijsdoel voor 100% bereikt heeft. Uiteindelijk krijgt iedere leerling dus een tien, maar de één heeft daarvoor méér tijd nodig dan de ander. Op kleine schaal wordt dit principe soms toegepast bij maakopdrachten: je bent pas van me af als je een product met ‘zero defects’ hebt afgeleverd (6/7/2009).
Ykje Vriesinga (NRC 13/8/2019) bespreekt een andere benadering om de dictatuur van de schoolcijfers te doorbreken. Waarom kijken ouders vooral zorgelijk naar de vieren en vijven in plaats van dat ze hun ouderlijke zorg op de hoge cijfers richten: hoe zorgen we dat de sterke kanten van ons kind optimaal tot ontwikkeling worden gebracht? Op stelselniveau richt deze discussie zich op de vraag in hoeverre alle leerlingen naar een diploma van het zelfde niveau moeten worden gebracht, of dat sommige vakken op een lager c.q. hoger niveau mogen worden afgelegd, of dat men in plaats van een diploma een dossiergetuigschrift verleent, waarin precies vermeld wordt wat de abituriënt in z’n mars heeft (26/5/2008, 29/9/2010).
Hiermee komen we tevens in de buurt van de masterycertificaten: geef leerlingen de mogelijk­heid certificaten te behalen ten bewijze dat ze bepaalde, welomschreven vaardigheden/compe­tenties voor 100% beheersen (18/5/2009, 9/12/2010, 17/3/2013, 8/12/2013).