onderwijsethiek.nl

Het doel heiligt de middelen. Deze stelling is aanvechtbaar: verwerpelijke middelen worden niet automatisch gerechtvaardigd door het heilige doel dat ermee gediend wordt. Toch zit er een kern van waarheid in. Middelen ontlenen heiligheid aan hun effectiviteit. Net zoals de keuze van ineffectieve middelen onzalig wordt genoemd. Rationeel denkende mensen en organisaties zoeken middelen die door hun doelen gerechtvaardigd worden.
In de praktijk blijkt echter, vreemd genoeg, dat organisaties onzalige middelen blij­ven koesteren die hun ineffectiviteit ruimschoots bewezen hebben. In de organisatie­sociologie wordt uitgelegd hoe dat kan. Sommige organisaties bezondigen zich name­lijk aan goals displacement, wat ook wel ‘ends-means inversion’ genoemd wordt. Men heiligt ineffectieve middelen door ze tot doelen te verheffen. Een voorbeeld is de laissez-faire didactiek die van ouds-her door de Nederlandse universiteiten beleden werd. Deze ineffectieve aanpak werd geheiligd door er een vormingsdoel op te plakken: wij willen bevorderen dat studenten hun eigen studieproces leren reguleren en door vallen en opstaan zelfstandig leren studeren.
Maar ‘ends-means inversion’ kan ook in verkapter vorm optreden, namelijk als men effectief geachte werkvormen heilig verklaart door ze tevens in de onderwijsdoelen op te nemen. Een goed voorbeeld is Kunnen Samenwerken. Hinke Douma (BON 1/5/2010) betwijfelt of deze competentie een plaats verdient in de onderwijs- en vormingsdoelen van het beroeps­onderwijs. Ik deel haar twijfel.
Lees verder … (PDF)