onderwijsethiek.nl

De demonstratievrijheid is één van de pijlers van de rechtsstaat. Dat geldt eens te meer voor jongeren die nog geen stemrecht heb­ben. Een specialist op dit gebied, dr. Berend Roorda, wijst echter op artikel 9 van de Grondwet. Daarin wordt weliswaar het recht tot betoging erkend, maar dat recht is voorwaardelijk geformuleerd, namelijk ‘behoudens ieders verantwoordelijk­heid volgens de wet’. Scholieren mogen dus, naar het zeergeleerde oordeel van Roorda, alleen buiten schooltijd aan demonstraties deelnemen, want spijbelen is wettelijk verboden (NRC 2/2/2019). Maar Roorda vergeet dat onze nationale wetten volgens artikel 94 GW moeten wij­ken voor de internationale verdragen waarin de demonstratievrijheid van meerder- en minder­jarigen zonder voorbehoud is vastge­legd (zie tekstkader A). De conclusie is duidelijk: uiteinde­lijk kan alleen in concrete gevallen door de rechter worden bepaald hoe de demonstratie­vrijheid enerzijds en de leerplicht (c.q. kwalificatieplicht) anderzijds tegen elkaar moeten worden afgewogen.
De Amsterdamse OnderwijsConsumentenOrganisatie (OCO 10/2/2019) heeft de regels nader uitgelegd. Wie zonder toestemming wegblijft van school, is een spijbelaar, tenzij de leerling achttien jaar of ouder is (of dankzij een havo-, vwo- of mbo2-diploma niet meer kwalificatie­plichtig is). De school kan spijbelaars straffen en zij moet aangifte doen bij de leerplicht­ambtenaar als iemand in vier weken meer dan zestien uur gespijbeld heeft. Als je straffeloos schooltijd wilt verzuimen om aan een buitenschoolse demon­stratie deel te nemen, moet je aan de schoolleiding ‘verlof wegens gewichtige omstandigheden’ vragen, waarbij tevens een bewijs van toestemming van de ouders vereist is. Het is dus in eerste instantie aan de school om te beoordelen of de beoogde deelname aan een bepaalde demonstratie een gewichtige reden voor het verlenen van verlof vormt. Een andere mogelijkheid is dat de school besluit de deelname aan de demonstratie als een reguliere onderwijsactiviteit (bijvoorbeeld voor het vak Maat­schappij­leer) te erkennen.
Door de OCO wordt niet vermeld welke rechtsgang gevolgd moet worden om een school tot de orde te roepen als zij weigert verlof te verlenen. Bij welke rechtsprekende instanties kunnen leerlingen (of hun belangenbehartigers) terecht als de school hun demon­stratievrijheid onrechtmatig beknot heeft of als zij hen wegens spijbelen gestraft heeft nadat ze tevergeefs regulier verlof hebben aangevraagd?
Lees verder … (PDF)