Gesteld: je komt vaak tijd tekort bij het afleggen van toetsen. Aan leerlingen met een dyslexieverklaring wordt extra tijd toegekend. Je probeert een dyslexieverklaring te verkrijgen, want dat levert je ziektewinst op. Ziektewinst is de bonus die iemand op basis van zijn ziektelabel bij relevante anderen kan incasseren. De term ‘ziektewinst’ staat in een kwade reuk: waar ziektewinst te behalen valt, ligt deugdeloosheid en fraude op de loer. Maar men kan het ook anders bekijken. Valt het te rechtvaardigen dat leerlingen moeten boeten vanwege het feit dat ze gezond zijn? Ziektewinst bestaat bij de gratie van een boeterisico: de nadelen die men riskeert omdat men géén ziekte­label heeft. Wat is erop tegen dat iedere leerling desgevraagd extra toetstijd krijgt als hij of zij meent zo’n verlenging nodig te hebben? Kan het zijn dat ongelabelde leerlingen overvraagd worden?
Soms komt de ziektewinst niet alleen aan de drager van het ziektelabel ten goede, maar ook aan derden. Dat is bij­voorbeeld het geval bij de zorgbonus. Scholen zijn er niet happig op, risicoleerlingen in huis te halen, tenzij ze een bonus krijgen voor de extra zorg die ze deze leerlingen moeten verschaffen (bijvoorbeeld via een ‘rug­zakje’). Zij willen dus dat de risicoleerling een zorglabel inbrengt, want met de bijbehorende zorgbonus worden tot op zekere hoogte de extra kosten gecompenseerd die risicoleerlingen met zich meebrengen. Maar het opnemen van risicoleerlingen blijft een hachelijk avontuur. Niet alleen is er de onzekerheid of de verhoopte zorgbonus wordt toegekend en of hij wordt bestendigd. Een groter probleem is dat risicoleerlingen een negatief effect op de onderwijsopbrengsten hebben en dat de Onderwijsinspectie dat wellicht onvoldoende verdisconteert in de evaluatie van de prestaties van de school. Risico­leerlingen verhogen dus het boeterisico voor de school. De boete die de school riskeert is dat zij lager geplaatst wordt op de rangorde van excellent tot voldoende of dat zij zelfs de kwalificatie ‘zwak’ of ‘zeer zwak’ oploopt. Om dat boete­risico enigszins af te dekken wenst de school zoveel mogelijk zorgbonussen te incasseren, want met behulp van de aldus verkregen middelen kunnen de leeropbrengsten van de risicoleerlingen geoptimaliseerd worden. Maar een veiliger weg is risicoleerlingen domweg te weren. Conclusie: een deugdzame school, die een redelijk aantal risicoleerlingen opneemt en bescheidenheid betracht in het incasseren van zorgbonussen, roept tegenspoed over zichzelf af. Ondeugd wordt beloond.
Lees verder … (PDF)