onderwijsethiek.nl

Volgens de Onderwijsinspectie mag het gemiddeld cijfer voor het schoolexamen (SE) niet veel hoger zijn dan dat voor het centraal schriftelijk examen (CE). Dat staat in het Toezichtkader voor het voortgezet onderwijs (p.29), nader uitgewerkt in de toe­lichting bij de Opbrengstenkaart. Want een dergelijke discrepantie zou de opbreng­sten van een school on­verdiend flatteren: als haar leerlingen gemiddeld veel beter sco­ren op het SE dan op het CE, worden ze kennelijk gematst door hun leraren.
De kritische Volkskrantcolumnist Ferry Haan (12/5/2010) vindt dat deze redenering rammelt. Zo’n discrepantie kan namelijk evengoed uit een andere factor voortkomen. Hoge SE-cijfers verleiden tot lage CE-cijfers: wie op het SE zevens of achten heeft gehaald maar met zesjes genoegen neemt, zal bij het voorbereiden en afleggen van het CE minder inspanning leveren. Volkskrantlezer Tenred noemt nog twee andere factoren die kunnen verklaren waarom de CE-cijfers bij de SE-cijfers achterblijven: (a) de leerlingen zijn minder vertrouwd met de wijze waarop hun stofbeheersing op het CE getoetst wordt; en (b) de vragen op het CE zijn minder afgestemd op de wijze waarop de stof in de klas is aangeboden. Maar er zijn veel meer factoren die discre­panties tussen CE en SE kunnen rechtvaardigen: (c) het SE is opgesplitst in kleine deeltentamens die over een lange periode gespreid zijn, zodat ijverige kandidaten door gericht blokken hun SE-cijfers kunnen opvijzelen; (d) SE-deeltentamens kunnen herkanst worden om slechte stofbeheersing alsnog bij te spijkeren; (e) het SE omvat bijvoorbeeld spreekvaardigheid, werkstukken en praktijkopdrachten en meet dus andere onderwijsdoelen en eindtermen dan het CE; (f) wellicht zijn de CE-prestaties onbetrouwbaar omdat ze, meer dan de SE-prestaties, vertekend worden door externe factoren zoals stressbestendigheid, taalvaardigheid Nederlands en algemene intelligentie. De bovenstaande opsomming is mede ontleend aan het geannoteerde literatuuroverzicht van Ben Wilbrink.
Verder moet worden bedacht dat een grote discrepantie tussen SE- en CE-cijfers op zichzelf niet hoeft te wijzen op sjoemelarij rond de zak/slaaggrens. Zij kan immers evengoed worden veroorzaakt door afwijkende decisieregels bij het toekennen van zeer lage of zeer hoge cijfers. Ferry Haan concludeert dat de discrepantie tussen de gemiddelde cijfers van CE en SE geen goede indicator is van de kwaliteit van het schoolexamen. Hij geeft de voorkeur aan een transparante maat, zoals het per­centage van de geslaagde kandidaten dat gezakt zou zijn als de cijfers van het schoolexamen buiten beschouwing waren gelaten.