Historicus Eelco Runia, docent-onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, ging vorig jaar vervroegd met pensioen. Want hij kon het niet langer aanzien hoe de universitaire professionals in een bedrijfsmatig keurslijf worden geperst (NRC 19/1/2018). Volgende week verschijnt zijn boekje Genadezesjes waarin hij uitlegt wat er mis is aan de universiteiten. Deze week werd hij alvast geïnterviewd in De Volkskrant (18/5/2019a). En één passage werd door de interviewster uitgewerkt in een afzonderlijk nieuws­bericht (18/5/2019b), omdat het spannings­veld tussen professionele en bedrijfsmatige logica daarin helder belicht wordt.
Het gaat over de manier waarop de onderwijs- en bestuurstaken tot 2018 verdeeld werden binnen de vakgroep Geschiedenis in Groningen. Men zocht naar transparante criteria, want de tijd die na aftrek van die taakuren overbleef, mocht de medewerker aan eigen onderzoek be­steden. Een probleem vormde de calculatie van de taken op het gebied van de begeleiding en beoordeling van scripties. Mogen de begeleiders van dikke, excellente, tijdrovende scripties of van studenten die extra hulp nodig hebben méér uren claimen dan hun collega’s? Nee, dat leidt maar tot gekissebis: scripties moeten met een vast aantal begeleidingsuren worden beloond, al naargelang het aantal studiepunten dat ervoor staat. Maar hoe moet het dan met onvoltooide of afgewezen scripties? De begeleider kan daar veel werk in hebben gestopt. Nee, als je die uren gaat honoreren, kreeg je weer uitzichtloos gekrakeel. Dus we spreken af: je kunt uitsluitend be­geleidingsuren claimen als de scriptie is ingeleverd en op minimaal een zes is beoordeeld.
Wat is er mis met deze regeling? De scriptiebegeleider is tevens beoordelaar (of in elk geval mede-beoordelaar) van de ingeleverde scriptie. Dus het begint te lijken op een dystopische beloningsregeling voor rijbewijsexaminatoren: u wordt alleen betaald voor de kandidaten die u laat slagen en niet voor de examentijd die u in de gezakte kandidaten gestoken heeft. De scrip­tiebegeleiders en -beoordelaars worden door de vakgroep in een situatie van onprofessionele belangenverstrengeling gemanoeuvreerd. Als je een vijf geeft, doe je jezelf tekort, want met een genadezesje zou je de felbegeerde bege­leidingsuren toucheren. De regeling herbergt dus, aldus Runia, een perverse prikkel om de professionele integriteit te schenden. Bovendien wordt het collegiale vertrouwen tussen de medewerkers ondermijnd. Want wie een verdiende zes geeft, kan nog steeds niet de schijn van onprofessionele zelfbevoordeling wegnemen: zou het soms een genadezesje wezen, de kunstmatige uitkomst van overmatige begeleiding, eindeloze revisies van de conceptteksten en misplaatste mensenliefde? De bedrijfsleiding introduceert vervolgens een fijnmazig web van bureaucratische controleprocedures om fraude te voorkomen en de lieve vrede te herstellen.