Gezagscrisis

/

Niet lang na de Tweede Wereldoorlog, toen ik sociologie studeerde, lazen we over de verderfelijkheid van autocratisch leiderschap en over The Bases of Social Power. French & Raven (1959) onderscheiden vijf bronnen van gezag: [a] legi­timiteit (hij mag op zijn strepen staan), [b] referentiemacht (het is een goeie vent), [c] deskundig­heidsmacht (hij zal het wel beter weten), alsmede [d/e] beloningen en straffen (hij kan mij maken of breken). Inmiddels wijzer geworden, denk ik dat de eerste gezagsbron beter in drieën kan worden gesplitst: [a1] de ‘legitieme’ gezagsdrager mag eisen dat de onder­geschikte meewerkt om overeengekomen doelen te bereiken, [a2] hij mag ge­hoorzaamheid aan de van hogerhand ge­stelde regels afdwingen en [a3] hij mag eisen dat de ondergeschikte hem voetstoots gehoorzaamt.
Naar aanleiding van het schoolincident in Nieuwegein wordt er alom geroepen dat er een gezagscrisis heerst op onze scholen. En de christelijke Besturenraad waarschuwt dat scholen dit probleem niet op eigen kracht kunnen oplossen: de ondermijning van gezagsdragers is een breed maatschappelijk probleem.
Ik denk dat er op vele middelbare scholen inderdaad van een gezagscrisis kan worden gesproken. Kinderen hebben thuis geleerd dat de ouderlijke gezagsdragers feilbare mensen zijn, dat regels met wijsheid moeten worden toegepast en dat het uitdelen van beloningen en straffen slechts een wankele machtsbasis verschaft. Maar door de schaalvergroting vertrouwt men in het onderwijs steeds meer op strikte handhaving van regels en op belonen en straffen. En in hun 30-koppige klas wordt van leraren verwacht dat ze tegen de klippen op presteren, ook al worden sommige leerlingen daarvan de dupe. De gezagsbronnen [a2], [a3] en [d/e] worden op school centraal gesteld, terwijl kinderen thuis is bijgebracht dat een dergelijke vorm van leiderschap meer uitzondering dan regel behoort te zijn.

Alle reactiemogelijkheden zijn voor dit bericht momenteel gesloten.

2 reacties op “Gezagscrisis”

  1. Naar aanleiding van de Nieuwegeinse gebeurtenissen heeft de christelijke Besturenraad (24/11/2011) een ledenpeiling onder 150 schoolleiders gehouden over de verbreidheid van zulke ‘schokkende incidenten op scholen’. De Volkskrant (25/11/2011) vult er de voorpagina mee: ‘Geweld tegen leerkrachten veel zwaarder bestraffen’. En op pagina 10 een interview met de voorzitter: ‘We moeten durven optreden bij geweld’. Het pikante is dat in Nieuwegein nou juist geen geweld gebruikt is, behalve door de adjunct-directeur zelf.

  2. Onderwijsminister Van Bijsterveldt (VOS/ABB 26/11/2011) wil dat ouders hogere prioriteit aan hun gezin geven [en lagere prioriteit aan de 100% arbeidsparticipatie die door de rijksoverheid wordt nagestreefd?] en hogere prioriteit dus aan het bijbrengen van normen en waarden [slaafse gezagsgetrouwheid of ook democratische normen en waarden?].
    UPDATE: En op 30/11/2011 heeft ze een brief over Betrokkenheid van ouders bij de school naar de Tweede Kamer gestuurd.