BNN@School of kortweg De School. Zo heet de serie die de jongerenzender BNN op zes dinsdagavonden geprogrammeerd heeft. Het is reality-TV: zes schoolweken lang zijn havo4-leerlingen van de CSG Jan Arentsz gefilmd in hun dagelijkse doen en laten (van half mei tot begin juli 2013). In de eerste aflevering, gisteravond, stonden de leerlingen X en Y centraal. Ik voelde me nogal een gluurder, vooral jegens de kwetsbare leerling X, die met een moeilijke thuissituatie te kampen had, zijn huiswerk niet meer maakte en al lang vóór de laatste toetsweek te horen kreeg dat hij niet bevorderd zou worden naar de eindexamenklas.
Maar uit een oogpunt van onderwijsethiek was, wat mij betreft, de rigiditeit van het les- en toetsprogramma het meest schrijnend. Leerling X was leerplichtig. Dus hij was wettelijk verplicht tot en met de laatste schooldag op de verroosterde uren present te zijn. Maar de school ging er kennelijk van uit dat zij ook wettelijk verplicht was leerling X te dwingen aan alle les- en toetsuren van zijn klas deel te nemen. Leerling X had daar schijt aan: zeker nu hij wist dat hij dit leerjaar moest doubleren, had het volgens hem geen zin meer aan het reguliere programma deel te nemen. Naar mijn indruk had hij daar gelijk in, mede gelet op de leerachterstanden die hij inmiddels had opgelopen. In de wet staat niet dat het verboden is een leerling een op maat gesneden programma aan te bieden, afgestemd op het vorderingenniveau dat hij of zij inmiddels bereikt heeft. De Onderwijsinspectie tikt de school echt niet op de vingers als docenten gebruik maken van hun professionele ruimte om tempodifferentiatie toe te passen. In hoeverre hebben de docenten hun professionele plicht verzaakt door leerling X die laatste weken en maanden op te hokken in een programma dat hem nauwelijks nog leerwinst kon opleveren? Wie A zegt (niet van school sturen), moet ook B zeggen (maatwerk leveren, of misschien een Maatschappelijke Stage toestaan?).
Ik vond deze eerste aflevering pijnlijk (en enigszins gênant) om aan te zien. Maar de programmamakers zijn er goed in geslaagd om dit probleem (gebrek aan maatwerk in het voortgezet onderwijs) ter discussie te stellen. Daarvoor zijn we hen dank verschuldigd. En dank ook aan leerling X die, bespied door cameralenzen, voet bij stuk hield om dit probleem te verduidelijken.
In de derde afleving (dinsdag 21 januari) stond leerling Ben in de schijnwerper. Hij heeft inmiddels besloten na havo-4 naar MBO-Autotechniek door te stromen. Het overgangsbewijs van havo-3 naar havo-4 is voldoende om daar te worden toegelaten. Hij heeft daaruit de conclusie getrokken dat hij er dit leerjaar verder met de pet naar kon gooien. Is er dan binnen de CSG Jan Arentsz niet een serieuze loopbaanbegeleider geweest die in samenspraak met Ben de volgende vragen opwierp?
(a) Ben zegt dat hij zo snel mogelijk een betaalde baan wil. Dat betekent wellicht dat hij op de deeltijdse mbo-opleiding (BBL) mikt. Maar heeft hij de voor- en nadelen daarvan voldoende afgewogen tegen die van de voltijdse mbo-opleiding Autotechniek? Of beschouwt hij het mbo slechts als een intermezzo dat hij zal afsluiten zodra hij niet meer leerplichtig is?
(b) Bestaat er een mbo-opleiding Autotechniek waar Ben al na de kerstvakantie kan instromen, zodat hij niet tot september hoeft duimen te draaien? Zo neen:
(c) Hoe kan Ben de tijd tot september zo nuttig mogelijk besteden?
(c1) Zou Ben dit jaar een aantal havovakken kunnen laten vallen en zich kunnen concentreren op havovakken die een goede voorbereiding op de geambieerde vervolgopleiding vormen, zoals Nederlands, Engels, Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Economie?
(c2) Mocht Ben havo-3 hebben afgesloten met onvoldoendes op één of meer van deze vakken, moet dan prioriteit worden gegeven aan het bijspijkeren van die deficiënties?
(c3) Zou Ben daarnaast een aantal techniekvakken uit de vmbo-kaderopleiding of uit de tweejarige mbo-opleiding Autotechniek kunnen volgen?
(c4) Of zou Ben een Maatschappelijke Stage kunnen doen die aansluit bij zijn geambieerde vervolgopleiding?