onderwijsethiek.nl

Tien november was de Dag van de Mantelzorg. In het Algemeen Dagblad (9/11/2013, p.10) werd de dag ingeluid met een pagina over jonge mantelzorgers. Dat zijn jongeren die zonder substantiële betaling zorgtaken vervullen jegens leden van hun ouderlijk gezin (ouders, broers, zusters, inwonende familieleden) of jegens anderen die tot het sociale netwerk van hun ouders behoren. Ik wil proberen te omschrijven wanneer men van mantelzorg door jongeren kan spreken.
Kenmerkend is het verplichte karakter van de zorgtaken: het zijn nu eenmaal huisgenoten (c.q. netwerkgenoten) jegens wie je familiale (c.q. sociale) verplichtingen ervaart. Eventueel wordt de vervulling van die zorgtaken zelfs afgedwongen door de ouders en opvoeders, die immers in een gezagsrelatie tot de jonge mantelzorger staan. In dat opzicht is deze mantelzorg verwant aan normale huishoudelijke corveediensten (bv. stofzuigen, boodschappen doen) die van jongeren worden verlangd om het ouderlijk gezin draaiende te houden, de arbeidsinzet die sommige jongeren geacht worden te leveren aan het functioneren van het ouderlijke bedrijf, of de arbeidsverplichtingen die zij jegens derden moeten aangaan om hun eigen zak-, kleed- en vakantiegeld te verdienen.
Maar van mantelzorg wordt pas gesproken als de begunstigde een zorgtekort heeft. De begunstigde (bijvoorbeeld een vader of moeder) is niet voldoende in staat voor zichzelf te zorgen en de eigen taken te vervullen. De mantelzorger levert vervangende zorg om dat tekort op te vullen. Van mantelzorg is tevens sprake bij leniging van een zorgtekort dat bij de begunstigde (bijvoorbeeld een broertje of zusje) ontstaan is doordat hij of zij niet de zorg (bijvoorbeeld van ouders) krijgt die binnen familiale of sociale verhoudingen verwacht had mogen worden.
Mantelzorg kan zowel fysieke arbeid als psychosociale ondersteuning omvatten. Gewoonlijk spreekt men pas van mantelzorg als de zorgrelatie van langere duur is en als deze voor de zorgverlener een relatief grote tijdsbelasting of psychische belasting met zich meebrengt. Het gaat dus om méér dan de hand- en spandiensten, zorg en belangstelling die de leden van een normaal gezin of netwerk jegens elkaar behoren op te brengen. In onderstaande tabel zal ik een aantal voorbeelden geven van mantelzorg door jongeren. Vervolgens zal ik verduidelijken waarom dat thema relevant is voor de onderwijsethiek.
Lees verder … (PDF)