onderwijsethiek.nl

Manon heeft er spijt van. Je gaat niet voor de fun naar school, je moet gewoon je best doen en hard werken. Dat zei ze bestraffend tegen haar zestienjarige zoon. Achteraf schaamt ze zich voor deze ouderlijke oprisping (Onderwijswijven 3/4/2013). Mogen jongeren niet van hun school verwachten dat ze ook dingen te doen krijgen die tot hun persoonlijke ontplooiing bijdragen, waar ze eer mee inleggen en waar ze zelf het nut van inzien? Thuis is haar zoon een fervente gamer, maar op school sleept hij zich van vak naar vak om zich te kwalificeren voor het eindexamen.
Manon Bonefaas verwijt de middelbare school (en de onderwijspolitiek) dat men blind­vaart op de kwalificatiefunctie van het onderwijs. Zij wijst op de twee andere functies die door onderwijsfilosoof Gert Biesta onderscheiden worden: socialisatie en subjectificatie. Socialisatie betreft aanpassing aan de verwachtingen van de samenleving. En subjec­tificatie beoogt persoonlijke vorming te bewerkstelligen, gebaseerd op de eigenheid van de leerling en op de vrijheid je leven naar eigen goeddunken in te richten. Over de socia­lisatiefunctie heeft Manon eigenlijk niet te klagen. Haar zoon wordt gedresseerd tot gezagsgetrouwe, hardwerkende burger. De pijn zit in de vormingsfunctie die door Biesta subjectificatie wordt genoemd: eigen talenten ontwikkelen, op eigen benen leren staan en zich niet laten ringeloren.
Met zijn drieslag formuleert Biesta volgens mij als ethisch uitgangspunt dat de school, bij het stellen van kwalificatie- en socialisatiedoelen en bij het inrichten van de school­loopbaan, niet alleen moet letten op de vermeende belangen van de samenleving maar ook: (a) op de belangen, doelen en behoeften van de individuele leerling, (b) op hun fundamentele zelfbeschikkingsrecht en (c) op de ontwikkeling van de competenties die zij nodig hebben om hun zelfbeschikkingsrecht uit te oefenen.
Bron: Manon Bonefaas (3/4/2013), Gert Biesta (2009a; 2009b; 2010/2012; 2011)