In het Onderwijsblog van NRC.nl (13/11/2019) signaleert Felienne Hermans uit eigen ervaring dat het leenstelsel de studiedruk en stress bij studenten in het hoger onderwijs vergroot. Als universitair hoofddocent Informatica wordt ze in de eerste plaats ge­confronteerd met de gestegen studiedruk. De afschaffing van de basisbeurs (2015) heeft tot gevolg gehad: a) dat een groter percentage van de voltijdstudenten niet op kamers gaat maar thuis bij hun ouders blijft wonen en b) dat een groter percentage het verlies van de basisbeurs tracht te compen­seren met betaald werk naast hun studie. Zowel door het forensen als door hun werk­student­schap houden ze wekelijks minder tijd voor de studie over. Wat de studie betreft lopen ze dus meer risico om in tijdnood te komen. Verder wordt hun tijdbudget kwetsbaarder voor OV-storingen en voor conflicten tussen werk- en studieroosters. Al met al stijgt het risico dat ze studie­vertraging oplopen doordat ze niet aan hun studieverplichtingen kunnen voldoen.
In de tweede plaats constateert Hermans dat studenten psychisch gestrest raken door de risico’s op studievertraging. Naarmate ze meer studievertraging oplopen, stijgt het saldo van hun opleidingskosten (de som van collegegeld, zorgpremie en kosten van levensonderhoud, gerekend over hun gehele studieduur), hetgeen zal doorwerken in de hoogte van hun eventuele studieschuld die ze na hun afstuderen, rente op rente, moeten terugbetalen. Hermans wijst erop dat deze stress niet alleen veroorzaakt wordt door het leenstelsel maar door de combinatie van het leenstelsel met eerdere bezuinigingsmaatregelen. Ik neem aan dat ze hier doelt op de jaarlijkse verhogingen van het collegegeld (inmiddels bijna 2100 euro), de beperkte duur van de aanvullende studiebeurs, de steeds strengere studievoortgangsnormen in de propedeuse (op straffe van verwijdering uit de opleiding) en de afgenomen flexibiliteit van de onderwijs- en tentamenprogramma’s (zoals de toegenomen schoolsheid, de beperkte herkansings­mogelijk­heden voor tentamens, de beperkte geldigheidsduur van tentamens en deeltentamens, de invoering van de harde knip tussen de bachelor- en masterfase, et cetera). Die afgenomen flexibiliteit maakt dat een eenmaal opgelopen vertraging zichzelf automatisch versterkt: de student loopt een groot risico dat kleine studievertragingen niet meer kunnen worden ingehaald maar, integendeel, tot exponentiële verlenging van de studieduur en groei van de studieschuld leiden.
Hermans baseert deze waarnemingen op eigen ervaring. Want als docent in het hoger onderwijs wordt zij sinds 2015 overstelpt met noodsignalen van haar studenten, voortkomend uit overbelasting en stress. Ze kloppen bij haar aan doordat ze in tijdnood komen, vragen dispensatie van aanwezigheidsverplichtingen en deadlines, bereiden werkcolleges onvoldoende voor en vragen dien­tengevolge vaker extra uitleg van de docent. Ook in de tentamenperioden klinken de noodsignalen alom: studenten protesteren tegen tentamenuitslagen en vermeende kwaliteitsgebreken in tentamens, of ze doen beroep op de coulance van de docent/beoordelaar.
Gezien het bovenstaande moge het trouwens duidelijk zijn dat de vervanging van de basisbeurs door het leenstelsel tevens heeft geleid tot een hogere werklast voor de docenten. En Hermans spreekt bovendien van de persoonlijke stress die daarmee gepaard gaat: moet ik me doof en blind houden voor de nijpender noden waaronder studenten sinds het leenstelsel gebukt gaan, of moet ik barmhartig zijn?