De vijf undercover-leerlingen op het Christelijk Lyceum zijn binnen een week ontmaskerd. Ze waren de beoogde hoofdpersonages van een achtdelige RTL-documentaire over de belevings­wereld van scholieren. Met toestemming van de schoolleiding zouden ze drie maanden lang gefilmd worden door het productiebedrijf Vincent TV. Aan de zittende leerlingen en leraren was dringend verzocht mee te doen aan het TV-project, maar ze wisten niets van de doorgestoken kaart: dat de vijf nieuwe leerlingen, eind januari in diverse klassen ingestroomd, hun middelbareschooltijd al achter de rug hadden en dat ze geselecteerd waren om hun vroegere schoolproblemen voor het oog van de camera te herbeleven.
Nu de undercover-operatie aan het licht is gekomen, heeft RTL besloten het project te staken. De rector heeft een excuusbrief aan de leerlingen en leraren gestuurd. Door de Onderwijs­inspectie is een onderzoek aangekondigd. En de SP gaat (op 12 februari tussen 14 en 15 uur?) mondelinge Kamervragen stellen.
Ik begrijp dat de leraren en leerlingen zich bedrogen voelen. De rector had hen moeten in­lichten over het inschakelen van nep­leerlingen. Het is onvergeeflijk dat onwetende leraren (en klassementoren) kostbare tijd hebben moeten uittrekken om hen op te vangen en hun eventuele achterstanden te identificeren. En leerlingen vragen zich evenzo af waarom ze tijd hebben vrijgemaakt om de nieuwe klasgenoten wegwijs te maken, hen op te vangen en hen te helpen bij eventuele huiswerkproblemen. Laten we inzoomen op de leerlingen: heeft de schoolleiding met deze (gestrande poging tot) misleiding inbreuk gemaakt op het veilige schoolklimaat dat zij mogen verwachten?
1. De schoolleiding heeft hun vertrouwen geschonden. Sinds zij onder één hoedje blijkt te spelen met RTL, heeft de school haar geloofwaardigheid als dienstverlenende instelling ver­loren. Zij kan niet meer claimen dat zij het belang van haar leerlingen voorop stelt.
2. Door de komst van nepleerlingen, die bovendien undercover opereerden, werd het gesloten front doorbroken dat leerlingen tegenover de staf in acht plegen te nemen. Zouden de mollen de zwijgplicht (omerta) respecteren of zouden ze als verklikkers de kant van schoolleiding en docenten kiezen?
3. Verder werden de leerlingen geconfronteerd met het risico dat de nepleerlingen het roddel­circuit binnen de leerlingenpopulatie zouden aanwakkeren in de hoop dat de documentaire daardoor een sensationeler verloop zou krijgen. Ook bestaat het risico dat gevoelige informatie door de nepleerlingen wordt doorgespeeld naar de regisseur van het TV-productieteam, die belust is op hoge kijkcijfers en dus alle signalen verwelkomt die bruikbaar zijn om pakkende camerabeelden en sappige uitlatingen te arrangeren.
4. Leerlingen werden in de waan gebracht met gewone klas- of schoolgenoten van doen te hebben, met wie ze samenwerkings-, vriendschaps- of liefdesverhoudingen kunnen aangaan. Ze voelen zich bedrogen als ze merken dat deze nieuwelingen van meet af aan toneel speelden en dat ze van meet af aan van plan zijn geweest om binnen drie maanden (na een dramatisch onthullings­ceremonieel) de plaat te poetsen.
5. Leerlingen worden in hun privacy aangetast als ze zich door een undercover-leerling tot grotere openhartigheid laten verleiden dan waartoe ze geneigd zouden zijn geweest als ze weet hadden van de ware identiteit en de ware bedoelingen van hun gespreks­partner.