Vervolgstudie is voor velen onbetaalbaar, kopte De Volkskrant woensdag­ochtend op de voorpagina (10/8/2016a). Tegenwoordig krijgt een universiteit of hogeschool in principe geen overheidssubsidie meer voor studenten die een tweede studie volgen, nadat ze al een diploma gehaald hebben. Dientengevolge moeten die studenten een kosten­dekkend collegegeld betalen. Bij het bepalen van de hoogte van dit zgn. instellingscollegegeld zijn sommige instellingen tamelijk coulant maar laten andere zich door bot winstbejag drijven.
Maar afgezien van de wijze waarop kostendekkendheid gecalculeerd wordt, kan men zich afvragen in hoeverre een verhoogd collegegeldtarief door de beugel kan uit een oogpunt van maatschappelijke rechtvaardigheid. Het is bij­voorbeeld nogal misleidend dat de koppenmaker van De Volkskrant van ‘vervolgstudies’ spreekt. Daarmee wordt gesuggereerd dat de (on-)betaal­baarheid van de tweede studie een luxeprobleem is: zo gek is het toch niet dat iemand diep in de buidel moet tasten als hij na het behalen van zijn bachelor- en masterdiploma Rechtsgeleerdheid nog eens het bachelor- en masterdiploma Bedrijfseconomie wil halen? Journaliste Charlotte Huisman laat echter in een vervolgartikel (10/8/2016b) zien dat het instellings­collegegeld niet alleen een barrière vormt voor luxe-opscholing, maar ook voor existentiële omscholing. Ze beschrijft de casus van een veertigjarige vrouw die niet meer gelukkig is in haar beroep van Leraar Basisonderwijs. Ze volgt daarom een deeltijdopleiding tot Communicatie­adviseur bij de Hogeschool Windesheim. Volgens de traditionele berekeningswijze zou ze de hogeschool als deeltijder een jaarlijks collegegeld van 1163 euro moeten betalen, maar Windesheim heeft gebruik gemaakt van de wettelijke mogelijkheid dit gereduceerde collegegeld op te trekken naar het voltijdse tarief van 1984 euro per inschrijvingsjaar. Dat is een opslag met 71%. Daar komt echter bij dat de lerares een kleine twintig jaar geleden al een pabodiploma heeft behaald. In zo’n geval moeten deeltijd- en voltijdstudenten aan Windesheim 6500 euro per inschrijvingsjaar betalen. De totale opslag op het traditionele collegegeld bedraagt dus:
{(6500-1163)/1163}x100% = 459%.
Hiermee is geïllustreerd dat het instellingscollegegeld een ernstige barrière kan vormen voor mensen die vastlopen in hun loopbaan en zich moeten ómscholen om een nieuwe start te maken.