Ivan Illich was priester, filosoof en ontwikkelingswerker. Precies 40 jaar geleden schreef hij het boekje Deschooling Society. Zijn collega Everett Reimer hamerde op hetzelfde aambeeld: School Is Dead. Om kansarme mensen te emanciperen moest het onderwijs- en examenbestel worden onttakeld. In plaats daarvan moest het zelf­verantwoordelijke, levenslange leren in ere worden hersteld.
Het Nederlandse bestel anno 2011 vertoont nog weinig tekenen van ontscholing. De leer- en kwalificatieplicht is opgeschroefd, diploma’s zijn heilig, en het voltijdse beroepsonderwijs is een bloeiende bedrijfstak. Maar onderhuids hebben de ideeën van Illich en Reimer, zo lijkt het, wel enige weerklank gevonden in het MBO en HBO. Het schoolse, cursorische onderwijs heeft veelal plaatsgemaakt voor praktijkgerichte werkstukken, groepsopdrachten, projecten en stages. En het maken van toetsen en tentamens is steeds meer vervangen door het samenstellen van portfolio’s. Vele be­roepsopleidingen zijn dus in de afgelopen tien of twintig jaar ‘ont-schoolst’.
Een cruciale vraag is evenwel in hoeverre, parallel met deze didactische omwenteling, ook de formele beoordeling en examinering is afgeschaft. Wordt systematisch vast­gesteld of de student alle kennis, vaardigheden en competenties verworven heeft die van een gediplomeerde verwacht mogen worden? Of wordt alleen marginaal getoetst of de student voldoende tijd in z’n opleiding heeft gestoken? In hoeverre heeft de ont-schoolsing tevens tot ont-examinering (en dus tot een soortement ontscholing) geleid?
Lees verder … (PDF)