De Tweede Kamer heeft op 9 april met grote meerderheid een motie aangenomen waarin de regering verzocht wordt in kaart te brengen in hoeverre het wettelijk toelaatbaar is dat leerlingen ongevraagd en zonder toestemming fragmenten van lessen en uitspraken van docenten filmen en delen met anderen, bijvoorbeeld op internet of bij een meldpunt. Alleen de PVV stemde tegen. De indieners van de motie (GL en PvdA) menen dat ongeautoriseerde beeld- of geluidsregistraties de vrijheid van discussie ondermijnen, het vertrouwen in de professionaliteit van leerkrachten schaden en de privacy van docenten aantasten. In antwoord op eerdere schriftelijke Kamervragen van de VVD liet minister Slob (5/4/2019) al blijken dat hij dergelijke ongeautoriseerde registraties in het algemeen onwenselijk vindt, maar hij kon niet onderschrijven dat ze te allen tijde in strijd met de Europese Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn. Dat voorbehoud maakt me wel nieuwsgierig.
Mr. Charlotte Meindersma heeft zich gespecialiseerd in het informatierecht. Op haar weblog behandelde ze de vraag (5/6/2018) of je na de invoering van de AVG nog beeldregistraties van mensen mag maken en met derden mag delen zonder dat de betrokkenen daar zelf toestemming voor hebben gegeven. Eén van de uitzonderingsbepalingen van de AVG is dat de maker/verspreider van het beeldmateriaal een ‘gerechtvaardigd belang’ heeft, bijvoorbeeld omdat het maken en delen van dat beeldmateriaal noodzakelijk is voor een rechtsvordering.
Ik weet niet wat dat precies betekent, maar ik zou me kunnen voorstellen dat registratie van ernstig of bestendig grensoverschrijdend gedrag van een leraar in de klas, onder bepaalde omstandigheden door de school (of uiteindelijk door de rechter) als een gerechtvaardigd belang van leerlingen moet worden beschouwd. Het zou nogal kras wezen als men registratie onder geen enkele omstandigheid geoorloofd acht omdat de leerling daarmee ‘het vertrouwen in de professionaliteit van leerkrachten (zou) schaden’. Maar de volgende vraag is in hoeverre en onder welke voorwaarden dat beeldmateriaal door de maker met medeleerlingen of derden gedeeld mag worden zonder het criterium van gerechtvaardigd belang geweld aan te doen. Het is uiteraard ontoelaatbaar dat een leraar die door leerlingen van grensoverschrijdend gedrag beschuldigd wordt, per omgaande zonder vorm van proces, via internet publiekelijk aan de schandpaal wordt gezet.
De ministers van OCW hebben op verzoek van de Tweede Kamer een overzicht gegeven van de wettelijke regels over leerlingen die zonder toestemming gebeurtenissen in de klas filmen en hun filmpje publiceren (11/7/2019). Volgens artikel 139f van het Wetboek van Strafrecht is het in principe verboden zonder toestemming met een verborgen camera ‘van een persoon, aanwezig in een woning of op een andere niet voor het publiek toegankelijke plaats, een afbeelding’ te vervaardigen. Een klaslokaal is een niet voor het publiek toegankelijke plaats. De ministers maken echter geen melding van het feit dat dit verbod niet geldt voor geluidsregistraties (artikel 139a, 139b) en dat de rechter, in geval van beeldregistraties, kan besluiten dat deze bepaling in concrete gevallen buiten toepassing moet blijven, in het bijzonder als het gaat om een misstand die niet op andere wijze aan de kaak kan worden gesteld (vergelijk Onderwijsethiek 13/5/2014; Rechtspraak.nl 16/5/2014, par.4.9).