onderwijsethiek.nl

De bezuinigingsplannen van het kabinet-Rutte zijn behoorlijk ambitieus, maar de structurele hervormingsagenda van het kabinet is te beperkt, aldus de IMF-delegatie bij de aanbieding van haar rapport over de Nederlandse economie (NRC 28/3/2011). Wat structurele hervormingen betreft, bepleit het IMF onder meer de arbeidspartici­patie te bevorderen. Méér mensen moeten volwaardig deelnemen aan de arbeids­markt. In principe zou ook het hogeronderwijsbeleid daaraan kunnen bijdragen: als studenten eerder afstuderen, komen ze sneller voor de arbeidsmarkt beschikbaar. Maar het kabinet-Rutte hakt op dit gebied met de botte bezuinigingsbijl. In plaats van te streven naar structurele hervormingen beperkt men de studiefinanciering en legt men langstudeerders een boete op.
Hans Adriaansens, rector van de Roosevelt Academy (het ‘university college’ in Middelburg), heeft onlangs een structurele hervorming voorgesteld die echt helpt: voorkom verkeerde studiekeuzes door een convergente opbouw van de bachelor­programma’s. Studenten beginnen in een brede propedeuse en kiezen pas daarna een specifieke studierichting. Hij lanceerde dit hervormingsplan onlangs op de Comenius­dag in Naarden, onder de titel Universiteit tussen Excellentie en Niveauverlies (Reformatorisch Dagblad 26/3/2011). Eerder werd dat door hem bepleit op de site Sociale Vraagstukken (16/9/2010). Het valt te hopen dat het kabinet dit voorstel in zijn Strategische Agenda voor het hoger onderwijs opneemt; maar vooralsnog mikt het ministerie met name op intakegesprekken om verkeerde studiekeuzes af te remmen. Zelfs een eenvoudige policy zoals soepele credit transfer voor omzwaaiers ligt buiten de beleidshorizon van het kabinet.
Wat de masterfase betreft, kan de arbeidsparticipatie structureel worden bevorderd door het inrichten van duale opleidingen: een combinatie van cursorisch leren met betaald werk. Gezien het kabinetsvoornemen de prestatiebeurs voor de masterfase af te schaffen, kan de animo van studenten voor zo’n duaal arrangement sterk toenemen. Maar deze ontwikkeling wordt door de bezuinigingsplannen van het kabinet-Rutte geblokkeerd: de langstudeerboete maakt het praktisch onmogelijk masteropleidingen in deeltijd te programmeren.
Gelukkig hebben we dan nog de PhD-fase. Promovendi verrichten hun onderzoek gewoonlijk in een betaald dienst­verband. Ze verrichten immers werk dat substantieel bijdraagt aan de onderzoeksproductie van hun vakgroep. Maar ook hier slaan de overheidsbezuinigingen toe: men wil hen afschepen met een stagevergoeding of beurs onder het bestaans­minimum. Zij kunnen dan niet meer tot de beroepsbevolking worden gerekend. Deze bezuiniging doet dus ernstig afbreuk aan het streven de arbeidsparticipatie structureel te verhogen.