De overheid behoort in deze coronatijden duidelijk onderscheid te maken tussen adviezen en bindende voorschriften. Ik gun mijzelf de luxe om eenmaal per week samen met mijn wandel­vriendin per auto naar een klompenpad te rijden om daar een frisse neus te halen. Ik heb be­grepen dat dit weliswaar niet door de overheid gestimuleerd wordt, maar dat dit niet verboden is en dat we ten op­zichte van elkaar ook niet de anderhalvemeter-norm in acht hoeven te nemen. Mijn naasten menen echter dat ik zodoende bindende overheidsvoorschriften overtreed. Ik vraag me af wat er is misgegaan in de overheidscommunicatie dat weldenkende mensen tot zulke tegenstrijdige interpretaties van de geldende regels kunnen komen.
Maar verleden zondag bleek de verwarring ook bij overheidsdienaren en in de media te hebben toegeslagen. In het zesuurjournaal van de NOS werd een Utrechtse BOA ten tonele gevoerd die een drietal jonge vrouwen vriendelijk doch dreigend waarschuwde dat ze in overtreding waren. Ze zaten samen op het gras in het park, keurig anderhalve meter uit elkaar. In het nieuwsitem werd niet uitgelegd welke overheidsregels overtreden werden. Konden de drie vrouwen zich niet beroepen op artikel 2.2 van de Utrechtse noodverordening d.d. 3 april 2020?
Dit is allemaal klein bier, vergeleken met de verwarrende beleidslijnen die in het Servicedocu­ment Hoger Onderwijs (OCW 24/4/2020) zijn opgenomen. In artikel 7.51 WHW is bepaald dat studenten die door bijzondere omstandigheden studievertraging oplopen, financiële onder­steuning kunnen aanvragen bij het Profileringsfonds van hun instelling. Eén van de gronden die daarbij kunnen worden aangevoerd (lid 2f) is dat de opleiding onvoldoende studeerbaar is, d.w.z. dat een normstudent het aangeboden curriculum niet zonder studievertraging kan doorlopen. Maar de minister ziet de bui al hangen. In §2.8.1 van het Servicedocument haast ze zich te verklaren dat de wetgever niet bedoeld heeft dat Onvoldoende Studeerbaarheid kan worden aangevoerd als deze het gevolg is geweest van ‘de noodgedwongen aanpassingen in het onderwijsprogramma die de instelling als gevolg van de kabinets­maatregelen heeft moeten doen.’ Een overmachtssituatie voor studenten geldt dus niet indien deze voortkomt uit een overmachts­situatie van hun instelling. Deze curieuze civielrechtelijke wetsinterpretatie mag nog wel eens ter toetsing aan de bestuursrechter (CBHO) worden voorgelegd. De desbetreffende publiekrechtelijke aanspraken worden hun ontzegd, terwijl hun publiekrechtelijke verplich­tingen (de betaling van collegegeld) gehandhaafd worden en terwijl niet ontkend wordt dat ze te lijden hebben van de lockdown van hun universiteit of hogeschool en van hun stage­biedende instellingen.
Onvoldoende studeerbaarheid speelt trouwens ook een rol in de wettelijke regeling van het Bindend Studieadvies Propedeuse (artikel 7.8b WHW). Wegstuurbeslissingen mogen namelijk niet worden uitgebracht tenzij men in de propedeutische fase ‘zorgt voor zodanige voorzie­ningen dat de mogelijkheden voor goede studievoortgang zijn gewaarborgd’. Met andere woorden: aan het eind van het eerste verblijfsjaar mag een eerstejaarsstudent niet wegens onvoldoende studievoortgang worden verwijderd uit de opleiding als de mogelijkheden voor het boeken van goede studievoortgang in het eerste verblijfsjaar niet zijn gewaarborgd. In §3 van haar eerste Servicedocument (19/3/2020) trok de minister de terechte conclusie dat een wegstuurbeslissing, gezien de lockdown, pas kan worden uitgebracht in het tweede verblijfsjaar van de student. Dit stuitte echter op weerstand bij sommige opleidingen omdat de opleidings­capaciteit van de postpropedeuse niet voldoende was om al die nieuwe studenten op te vangen (ScienceGuide 20/3/2020). In haar nieuwe Servicedocument d.d. 24/4/2020 stelt de minister dat opleidingen ‘er ook voor (kunnen) kiezen nadere richtlijnen vast te stellen die voor studenten duidelijk maken wanneer zij voor uitstel van [de wegstuurbeslissing van het eerste naar het tweede verblijfsjaar] in aanmerking komen. Maar ik vraag me af in hoeverre dat binnen de kaders van de Wet Hoger Onderwijs mogelijk is.