onderwijsethiek.nl

Elke Amerikaanse schooldag begint met de Pledge. De leerlingen staan in de houding, leggen de hand op de borst en reciteren: “I pledge allegiance to the Flag of the United States of America, and to the Republic for which it stands, one Nation under God, indivisible, with liberty and justice for all.” Ameri­kaanse burgers hebben echter het recht tijdens een dergelijke ceremonie te blijven zitten en zich aan de Pledge te onttrekken. De vrijheid van gedachte en de vrijheid van meningsuiting behoort immers tot hun grondrechten: niemand kan gedwongen worden van opvattingen te getuigen waar hij of zij niet achter staat. Ouders hebben ook het recht aan de school te berichten dat zij goede redenen hebben om hun kind niet aan de Pledge mee te laten doen. Maar hebben kinderen daar zelf ook iets over te vertellen?
Leilani, dertien jaar, zit in het eerste leerjaar van een openbare highschool in Californië. Zij woont in het Elem­reservaat: een indianenstam bestaande uit circa 100 mannen, vrouwen en kinderen die tot het Pomovolk behoren. Gezien al het onrecht dat haar volk is aangedaan, weigert ze aan de dagelijkse Pledge deel te nemen. De verantwoordelijke lerares is bereid haar besluit te respecteren, mits zij een gedegen werkstuk inlevert waarin ze haar keuze onderbouwt. Leilani wenst niet aan deze voorwaarde te voldoen en voor straf wordt haar cijfer voor Vlijt & Gedrag verlaagd. Haar vader, een indiaanse activist, intervenieert bij de school en bij het schooldistrictsbestuur en uiteindelijk wordt ze overgeplaatst naar een andere klas (KTLA 16/9/2016, Education News 23/9/2016).
Maar met die twee broers uit Therwil (nabij Bazel) lijkt het niet zo goed af te lopen. Hun vader is een orthodoxe imam, afkomstig uit Syrië, en hij heeft ze geleerd dat ze de lichamelijke integriteit van vrouwen volstrekt moeten respecteren. Het is zelfs zondig om vrouwen de hand te drukken. De twee broers, 14 en 16 jaar oud, zitten op de plaatselijke middelbare school. Ze gaven te kennen dat zij hun vrouwelijke leraren geen hand konden geven. Dat was dus een probleem, want het is een diepgewortelde Zwitserse gewoonte dat leerlingen bij het begin van de les hun leraar of lerares de hand schudden. Maar de school was bereid dispensatie te geven van die verplichting, mits ze noch vrouwen noch mannen de hand gaven. Toen die toegevend­heid op een rel in de media uitdraaide, werd het probleem in het voorjaar van 2016 alsnog aan het onderwijsministerie van het kanton Basel-Landschaft voorgelegd. Dat is uitgemond in het besluit dat immigranten moeten integreren in de Zwitserse samenleving en dat het recht van leerlingen om vanwege godsdienstige redenen geen handen te schudden, daarvoor moet wijken. Op het gebied van de godsdienstvrijheid maakt men dus onderscheid tussen wezenlijke rechten (waaronder het recht om een hoofddoek te dragen) en rechten die terzijde kunnen worden geschoven als ze botsen met grotere belangen. Maar het resultaat is dat sommige leerlingen gedwongen worden iets te doen dat tegen hun geweten in gaat. De broers hebben inmiddels een taakstraf gekregen omdat ze in hun weigering volharden en de vader kan een boete aan de broek krijgen. Ook heeft het kanton de naturalisatieprocedure van het gezin voorlopig stopgezet.