onderwijsethiek.nl

De Amsterdamse zorgorganisatie Cordaan exploiteerde een kleine dagopvang voor mensen met een lichte verstandelijke beperking. In 2013 werd de dagopvang gesloten, toen bleek dat de cliënten jarenlang financieel, geestelijk en fysiek gemaltraiteerd waren. In 2014 kregen de slachtoffers een financiële genoegdoening aangeboden op voorwaarde dat zij het ontvangen bedrag geheim hielden en dat ze zich niet negatief over Cordaan zouden uitlaten (VK 26/7/2019). De betrokken personeelsleden namen ‘in goed overleg’ ontslag, met medeneming van een ontslagvergoeding. Ook zij ondertekenden een zwijgcontract, zodat de eer en goede naam van Cordaan noch door de cliënten noch door de vertrokken medewerkers zou kunnen worden aangetast. Het bestuur van Cordaan erkent dat het, achteraf bezien, niet erg netjes is geweest de cliënten een zwijgplicht op te leggen over de onprofessionele wijze waarop ze jarenlang bejegend zijn. Dat belemmerde hen immers in hun mogelijkheden om de ervaringen te verwerken en de opgelopen trauma’s te overwinnen.
Komt dat méér voor, dat professionele dienstverlenende organisaties hun cliënten verbieden de vuile was buiten te hangen? Verus, de landelijke vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs, heeft onlangs een Modelprotocol Sociale Media uitgebracht. Het is niet alleen de medewerkers maar ook de andere leden van de schoolgemeenschap (leerlingen en ouders) verboden om op sociale media ‘kennis en informatie over [de] school en de leden van de schoolgemeenschap’ te publiceren of anderszins te delen, indien zij daarin met herkenbare persoonsgegevens worden opgevoerd en/of daardoor geschaad worden. Indien iemand weet krijgt van ‘ontoelaatbare en/of grensoverschrijdende communicatie (…) dient hij dat te melden bij de schoolleiding of het bestuur.’ Wanneer leerlingen en/of ouders in strijd met het verbod handelen, kan de betrokken leerling geschorst of van school gestuurd worden. Het doel van het Protocol is dat zowel de onderwijsinstelling en haar medewerkers als de andere leden van de schoolgemeenschap (de leerlingen en hun ouders) ervoor waken dat hun uitlatingen in het verlengde van de missie en visie van de onderwijsinstelling blijven; dat ze de reguliere fat­soensnormen daarbij in acht nemen (dus dat ze respect voor de school en [voor] elkaar heb­ben, dat ze verdraagzaam zijn en iedereen in hun waarde laten); en dat ze rekening houden met de goede naam van de school en van een ieder die bij de school betrokken is.
Als ik het goed begrijp, zijn leerlingen en hun ouders, zodra ze zich inschrijven bij een Verus­school, aan een soort preventief zwijgcontract gebonden. Van hen wordt verwacht dat ze, in hun (al dan niet publieke ) uitlatingen en discussies op sociale media, zelfcensuur toepassen, zo­danig dat de belangen van de school, van de medewerkers en van de andere leerlingen en hun ouders niet geschaad worden. Hiermee wordt hun vrijheid tot het verspreiden en delen van informaties en opvattingen ernstig beperkt, te meer daar ze in een afhankelijkheidsrelatie tot de schoolleiding staan: de schoolleiding houdt zich het recht voor leerlingen te straffen als hun uitlatingen (of die van hun ouders) naar haar oordeel schadelijk zijn.
Naar mijn indruk worden leerlingen en ouders door invoering van dit protocol ernstig belemmerd in het uiten van onvrede, in het delen van klachten en in hun deelname aan het debat over schoolaangelegenheden. Ook worden actievoerders geblokkeerd als hun acties naar het oordeel van de schoolleiding de reputatie van de school kunnen aantasten.